Chúng ta thấy ở khắp mọi nơi các bài viết với tiêu đề „10 bước để trở thành ….“ hay „5 mẹo khiến bạn thành công trong việc…“, tuy nhiên lần này tôi sẽ làm khác đi một chút. Tôi sẽ chỉ cho các bạn những sai lầm mà chúng ta thường mắc phải khi học ngoại ngữ. Qua đây bạn có thể tự liên hệ bản thân, xem mình thường hay mắc phải những lỗi nào hoặc đã làm đúng điều gì. Nếu bạn không mắc phải những lỗi sai này thì thật tốt, còn nếu không, thì có thể đã đến lúc bạn thay đổi một số thói quen để học tiếng Đức hiệu quả hơn rồi đấy.
SAI LẦM SỐ 1: KHÔNG CHỊU ĐẶT CÂU HỎI
Nghe thật chẳng liên quan, nhưng khi bạn học ngoại ngữ thì điều rất rất rất quan trọng đó chính là đặt thật nhiều câu hỏi! Không có câu hỏi nào là ngu ngốc cả! Mỗi câu hỏi bạn đặt ra đưa bạn đến một bước gần hơn với việc sử dụng ngôn ngữ một cách thành thạo, chẳng phải chính là điều bạn mong muốn? Phải đặt 100 câu hỏi sẽ tốt hơn nhiều so với việc lặp đi lặp lại 1 lỗi sai 100 lần và trở nên chán nản với việc học ngoại ngữ. Hãy nhớ rằng, bạn không phải là người đầu tiên cũng chẳng phải là người duy nhất học ngoại ngữ này. Có rất nhiều người có thể giúp bạn, không nhất thiết phải là giáo viên ở trung tâm dạy tiếng, bạn có thể sử dụng Internet, hỏi người bản ngữ hay là cả những bạn cùng học với bạn, vì rất có thể họ biết những từ mà bạn không biết. Hãy cứ mạnh dạn đặt câu hỏi và đặt câu hỏi thường xuyên. Đừng đợi đến 1 ngày trước khi đi thi và viết cho tôi một cái Email cầu cứu „Cô Marija thân mến, ngày mai em đi thi rồi và đây là 873 câu hỏi của em. Cô có thể nhanh chóng…“. Lúc này thì tôi có muốn cũng không nhanh được nữa rồi.
SAI LẦM SỐ 2: KHÔNG NẮM ĐƯỢC PHƯƠNG PHÁP HỌC PHÙ HỢP/HIỆU QUẢ VỚI BẢN THÂN MÌNH
Ở những trung tâm học tiếng thì chẳng thầy cô giáo nào quan tâm đến việc các học viên của mình phù hợp với phương pháp học nào. Nhưng điều này bạn có thể tự làm được, bạn có thể tự quyết định khi tự học ở nhà, học theo cách nào để hiệu quả nhất với mình. Nếu chưa chắc chắn bạn có thể hỏi chị Google „Phương pháp học nào phù hợp với tôi?“ (Welcher Lerntyp bin ich?“) chẳng hạn, thì sẽ có vô số những bài kiểm tra online để bạn có thể tìm ra, bạn nên xem nhiều Video hơn hay nghe các bài đọc, nên viết ra hay nên học nói nhiều hơn. À mà thực ra, học nói là một việc mà tất cả người học tiếng nên làm, cho dù bạn thuộc type người học nào. Sẽ chẳng có ích gì nếu đưa cho một người thích học bằng hình ảnh mỗi ngày 10 bài tập nghe, vì người này chỉ có thể học từ khi mà anh ta viết nó ra và nhìn thấy nó. Đối với những người học kiểu này thì tôi khuyên rằng các bạn hãy học từ mới bằng cách viết chúng lên những thẻ học từ hay là giấy nhớ, hay là vẽ ra và để chúng ở chỗ mà bạn thường xuyên nhìn thấy.
Nếu hiện tại bạn có cảm giác, mình học tiếng chưa hiệu quả, thì có thể các bạn vẫn chưa tìm được phương pháp học phù hợp dành cho bạn. Hãy thử nhiều cách học khác nhau để tìm ra phương pháp tốt nhất cho riêng mình nhé!
SAI LẦM SỐ 3: HỌC VẸT TỪ MỚI MÀ KHÔNG DỰA VÀO NGỮ CẢNH HAY VÍ DỤ
Tôi sẽ nói tiếp về vấn đề học từ mới. Lời khuyên cho các bạn: ĐỪNG BAO GIỜ học từ mới mà không đặt vào ngữ cảnh hoặc có ví dụ cụ thể! Sẽ chẳng có ích gì nếu bạn học mỗi từ „freuen“ mà không biết rằng 1) nó là 1 động từ phản thân („sich freuen“), 2) nó là một động từ phản thân đi với cách 4 Akkusativ („ich freue mich“ chứ không phải „ich freue mir“) và 3) có 3 giới từ có thể sử dụng với động từ này: auf, über và für. Cách hiệu quả nhất để học động từ „sich freuen“ là bạn tự đặt ra cho mình 3 ví dụ như thế này:
sich freuen (Akk)
1) Ich freue mich auf Weihnachten. (Tôi rất mong chờ đến Giáng sinh – một sự việc chưa xảy ra, sẽ xảy ra trong tương lai.)
2) Ich freue mich über die schönen Blumen. (die ich bekommen habe) (Tôi rất vui vì những bông hoa (mà tôi đã nhận được) – một sự việc đã xảy ra trong quá khứ)
3) Ich freue mich für Elke: Sie hat den Nobelpreis für Literatur bekommen. (Tôi mừng cho Elke: cô ấy đã nhận được giải Nobel văn học – mừng cho ai đó).
Tôi dám khẳng định là việc học từ của bạn sẽ hoàn toàn vô ích khi mà bạn không học theo cách này. Khi bạn học từ mới chuyên ngành, như là về Kinh tế, Luật, Chính trị, vv.. hãy LUÔN LUÔN ghi nhớ và viết ra, những từ này được sử dụng trong ngữ cảnh nào. Nếu bạn không để tâm đến sự khác nhau giữa văn nói và văn viết, điều đó không những có thể khiến bạn mất điểm trong bài thi mà còn có thể đẩy bạn vào những tình huống dở khóc dở cười trong cuộc sống hàng ngày!
SAI LẦM SỐ 4: HỌC QUÁ NHIỀU NGỮ PHÁP!
“Là sao? Sao có thể có chuyện „Học quá nhiều ngữ pháp“!? Rõ ràng là người ta cần ngữ pháp để có thể nói đúng cơ mà?”
Theo tôi, điều đó vừa đúng vừa sai. Người ta chỉ cần vừa đủ ngữ pháp, để có thể nói đúng, và không cần nhiều hơn thế. Nhưng vấn đề ở đây nằm ở chỗ, làm sao tôi có thể biết được khi nào là đủ, là quá nhiều hay quá ít ngữ pháp?
Rất đơn giản nếu muốn xác định được bạn có đang để tâm quá nhiều vào ngữ pháp hay không. Khi bạn có thể nói được ngay không cần suy nghĩ Trạng từ cấu thành từ phân từ II là gì, người ta sử dụng Konjunktiv I như thế nào, hay là sự khác nhau giữa chia đuôi tính từ và chia động từ, … mà lại cần hơn 5 giây ở tiệm bánh để suy nghĩ xem mình phải nói gì khi muốn mua một cái bánh mì, thì điều này có nghĩa là, những hiện tượng ngữ pháp cao siêu bạn đã học chẳng giúp gì cho bạn trong việc giao tiếp hàng ngày bằng ngoại ngữ cả, và đó là một điều không nên.
Khi bạn đã xác định rằng mình đã để tâm quá nhiều vào việc học ngữ pháp mà lại chẳng thể áp dụng chúng vào thực tế, thì hãy tạm thời cất cuốn sách ngữ pháp của bạn sang một bên và chú ý hơn vào những tình huống hàng ngày và những từ thường được sử dụng. Đơn giản nhất hãy học cả câu hoàn chỉnh mà đừng chăm chăm phân tích xem tại sao, hay ở đây nên dùng hiện tượng ngữ pháp nào? Người bản ngữ thường chẳng biết được đến 10% ngữ pháp mà bạn được học đâu, họ vẫn nói bình thường, tất nhiên không phải lúc nào cũng đúng, nhưng điều này thật sự không quá quan trọng trong hầu hết các hội thoại.
SAI LẦM SỐ 5: QUÁ CHÚ Ý ĐẾN SỰ PHÂN LOẠI TRÌNH ĐỘ (A2, B1, B2…)
Ít người biết là sự phân loại trình độ ngoại ngữ theo tiêu chuẩn của Châu Âu này chỉ giúp ích cho các Trung tâm dạy tiếng trong việc tổ chức lớp học một cách hiệu quả. Việc chia trình độ này lại không hề hữu ích với cá nhân người học tiếng. Bạn thử nghĩ mà xem, trường dạy tiếng tổ chức các khoá học A2.1, rồi đến A2.2 v.v… Nhưng ai sẽ quyết định việc bạn học bao nhiêu ngoại ngữ trong 1 trình độ? Đúng là bạn nhận được giáo trình và tài liệu học, nhưng bạn có thực sự học tất cả những tài liệu ấy không? Ví dụ ở trình độ B1, bạn nhận được một danh sách động từ cùng giới từ đi với nó. Bạn có học thuộc hết danh sách này không? Hay bạn cất nó vào cặp tài liệu tiếng Đức của mình và hy vọng đến một lúc nào đó các từ mới sẽ tự động nhảy vào đầu bạn?
Vấn đề nằm ở chỗ, ngôn ngữ bạn học được không được sắp xếp theo trình độ trong đầu. Điều quan trọng là, ở trình độ A1 bạn có thể tự đặt câu và có thể nghe hiểu được một vài câu đơn lẻ. Ở trình độ A2 bạn có thể thực hiện cuộc hội thoại đơn giản và ở trình độ B1 bạn có thể nghe hiểu nhiều hơn và vốn từ vựng của bạn cũng dần mở rộng.
Điều mà bạn phải biết là, bạn có thể bỏ qua việc phân loại kiến thức theo trình độ như vậy và học hoàn toàn thoải mái, tùy vào nhu cầu của mình. Khi các bạn chuẩn bị cho bài thi C1, nhưng lại sử dụng sai giới từ, thì tốt nhất bạn nên xem lại thật kĩ hiện tượng ngữ pháp này trong giáo trình A1 hoặc A2. Điều đó thực sự chẳng có vấn đề gì cả! Tất nhiên sẽ chẳng có ích gì khi mà bạn đọc bài viết ở trình độ C1 khi bạn mới bắt đầu học A1, nhưng ở trình độ A2 bạn có thể đọc một cuốn sách „thật sự“ (Ví dụ như 1 quyển sách song ngữ) và không ai có quyền nói với các bạn là quyển sách đó „quá khó“ đối với bạn cả. Khi bạn nhất định muốn đọc một cuốn sách bằng tiếng Đức thì hãy cứ làm như bạn muốn. Khi bạn làm như thế, bạn có thể tự hào về chính bản thân mình! Và A1 hay B1 hay D8 v.v… cũng chỉ là chữ cái và con số mà thôi, hãy tin tôi đi!
SAI LẦM SỐ 6: THƯỜNG XUYÊN DỊCH RA TIẾNG MẸ ĐẺ
Tôi phải thừa nhận rằng, tôi là một giáo viên vô cùng kiên nhẫn. Tôi vẫn luôn như vậy. Tuy nhiên có một câu hỏi trong các tiết học luôn làm tôi phát cáu: “Từ này dịch sang tiếng Nga/Anh/Rumani/Ả Rập là gì?”
Nói thật, tôi không muốn làm các bạn thất vọng đâu, nhưng trong Tiếng Đức có rất nhiều từ, mà việc dịch nó một cách hoàn toàn chính xác sang các ngôn ngữ khác là điều không thể.
Vậy ta phải làm thế nào?
Đơn giản thôi, ta sẽ mắc ít lỗi sai hơn, khi ta từ bỏ việc cứ tìm cách dịch từ một cách thật chính xác từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, thay vì thế chúng ta nên dựa vào ngữ cảnh cụ thể để học từ – từ tiếng Đức đó có thể được sử dụng chính xác trong những trường hợp nào. Việc hiểu được khi nào một từ được sử dụng trong một ngữ cảnh nào bằng cách tự đặt một vài câu ví dụ điển hình là rất quan trọng. Nghĩa dịch của từ chỉ là phụ thôi, hãy tin tôi đi! Bạn sẽ đỡ đau đầu hơn rất nhiều nếu bạn tra nghĩa của một từ mới bằng một quyển từ điển Đức-Đức (Ví dụ như là Duden hay là Langenscheidt), thay vì tìm nghĩa dịch (sang tiếng Việt) của nó một cách vô vọng. Chưa kể, chẳng có quyển từ điển nào trên thế giới là đảm bảo chính xác 100% cả.
Đã có rất nhiều học sinh của tôi suýt bật khóc khi nghe tôi nói: Cái nghĩa dịch đó trong từ điển Ả Rập/Trung Quốc/Nga – Đức của các bạn không chính xác đâu, trong tiếng Đức chẳng có từ nào như thế, hoặc từ đó đã không được sử dụng từ cách đây 300 năm rồi. (Đặc biệt ngạc nhiên những quyển từ điển như thế thường là từ điển Ả Rập – Đức hay toàn bộ những từ điển từ các nước Châu Á. Tôi đã tìm thấy vô cùng nhiều từ “Tiếng Đức” thú vị trong từ điển của các bạn Việt Nam hay Trung Quốc – những từ mà một giáo viên tiếng Đức như tôi chưa bao giờ nhìn thấy.)
SAI LẦM SỐ 7: SỰ NGHÈO NÀN TRONG VIỆC SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG TIỆN THÔNG TIN
Điều này đơn giản có nghĩa là: Không biết cách áp dụng các phương tiện thông tin cho mục đích học. Đúng hơn thì, sách cũng là một phương tiện thông tin. Tuy nhiên, cái tôi muốn nhắc đến ở đây là những phương tiện thông tin “hiện đại”: Internet và đồng bọn.
Tôi luôn có những cuộc hội thoại “chẩn đoán” với học sinh của mình và luôn có cảm giác mình như là Dr. House vậy. Tôi hỏi: Từ đó đến giờ các em học bằng cách nào? Các em đã sử dụng phương tiện thông tin nào để học? Điều quan trọng với tôi là, tôi muốn hiểu được học sinh của mình sắp xếp tổ chức quá trình học của mình như thế nào, để rồi từ đó tôi có thể biết được, tôi có thể làm gì để giúp các em.
Chuyện gì thế nhỉ? Chúng ta đang sống ở thế kỉ 21! Thông tin cách chúng ta chưa đến một bước chân, chúng ta có thể sử dụng TẤT CẢ MỌI THỨ để học. Chúng ta có thể xem phim truyền hình, phim dài tập, nghe tin tức và/hoặc nghe nhạc, xem phỏng vấn với người bản xứ trên Youtube hay trên TV, chúng ta có thể sử dụng sách, báo, tạp chí, các ứng dụng và phần mềm… Có vô số phương tiện giúp chúng ta trong việc học, nhiệm vụ duy nhất của chúng ta là chọn ra những thứ phù hợp với mình mà thôi!
Các bạn hiểu ý tôi chứ? Khi các bạn chuẩn bị cho kì thi B2 hay C1, nếu chỉ học từ trong sách luyện thi thôi thì không thể đủ (cho dù sách của các bạn có tốt cỡ nào đi nữa!). Cuốn sách chỉ chuẩn bị cho bạn về dạng đề thi, kiểu bài tập nào sẽ có trong bài thi. Tất cả những thứ còn lại bạn buộc phải học bằng những cách khác. Đúng thế, cuộc sống này chẳng dễ dàng chút nào. Tôi biết. Nhưng tôi muốn cảnh báo các bạn khi mọi thứ còn chưa quá muộn.
SAI LẦM SỐ 8: KHÔNG PHONG PHÚ CÁCH HỌC
Sai lầm này có liên quan trực tiếp đến sai lầm số 7 mà tôi đã đề cập phía trên. Mấu chốt trong việc học hiệu quả nằm ở chỗ, bạn cần lên kế hoạch học cho mình với những hoạt động khác nhau. Các bạn không nên chỉ làm bài tập ngữ pháp liền tù tì trong 4 tiếng đồng hồ, điều đó chỉ khiến các bạn tức giận và chán nản khi mà đến cuối buổi bạn có cảm giác bạn chẳng biết và chẳng hiểu cái gì. Thay vào đó sẽ hiệu quả hơn nếu mỗi ngày bạn đọc một vài trang, tập viết một vài câu, học vài từ mới (bằng ứng dụng trên điện thoại hay thẻ học từ đều được cả), xem một Video hay một tập phim trong Serie yêu thích, nghe một bài hát và đọc theo lời bài hát đó…
Các bạn nắm được nguyên tắc này chứ? Bạn không được để việc học trở nên nhàm chán và bạn có phải có trách nhiệm với việc học của mình. Không có giáo viên nào có thể nói cho các bạn rằng các bạn nên học như thế nào. Giáo viên có thể giúp đỡ, cung cấp tài liệu phù hợp cho bạn, nhưng việc học là việc của các bạn. ☺
SAI LẦM SỐ 9: KHÔNG ÁP DỤNG THỰC TẾ
Rất nhiều người nhắn tin cho tôi trên Facebook và Youtube nhờ tôi giúp đỡ. Thường tôi hay nhận được những tin nhắn kiểu như: “Marija thân mến, làm ơn giúp tôi. Tôi không quen người bản địa nào và muốn luyện nói tiếng Đức.” Tất nhiên tôi sẽ hỏi lại: “Bạn sống ở đâu?”. Câu trả lời thường là: “Tôi ở Hamburg, được 6 năm rồi.” (hay “Tôi ở Berlin từ 2 năm nay” – cũng thế cả thôi). Làm thế nào mà các bạn có thể không quen người bản xứ nào khi mà các bạn đang sống ở Đức vậy?”
Và sau đó, tôi được nghe được những câu chuyện buồn, rằng những người bản địa thật xấu xa và ghét người nước ngoài. Điều đó không hề đúng – các bạn phải chủ động mở lời với người khác trước. Không phải tất cả mọi người đều tự tìm đến với bạn đâu.
Nói nhỏ cho các bạn một mẹo: Hãy trở thành tình nguyện viên! Bạn không nhất thiết phải làm nhiều, chỉ vài tiếng một tuần thôi chẳng hạn, đổi lại bạn có cơ hội được luyện tập nói tiếng Đức. Hầu như ở mọi nơi trên các nước Đức, Áo hay Thuỵ Sĩ bạn đều có thể tìm được những công việc tự nguyện. Hãy hỏi Hội Chữ Thập Đỏ, Caritas hay Hiệp Hội Phúc Lợi Người Lao Động (AWO) hay những tổ chức tương tự… Ngoài việc ngoại ngữ của bạn sẽ tốt lên, bạn còn có thể có được tiếng tốt khi làm những công việc tình nguyện đó.
Khi bạn không sống ở những đất nước nói tiếng Đức, hãy tìm cho mình những người bạn để cùng học tiếng, hay các nhóm học tiếng, những nhóm như thế có đầy rẫy trên mạng. Có thể sẽ khó tìm hơn một chút nếu các bạn không muốn bỏ tiền ra để học, nhưng thường thì người ta sẽ tìm thấy để có thể luyện nói tiếng Đức qua Skype hay các phương tiện tương tự.
P/S: hoặc là follow page @Deutsch mit Kobe cũng không phải 1 ý tồi (cái này là ý kiến thêm của mình xD)
SAI LẦM SỐ 10: KHÔNG TÌM ĐƯỢC NIỀM VUI TRONG VIỆC HỌC
Lẽ ra tôi nên viết điều này ngay từ đầu tiên. Hầu hết người học tiếng Đức mà tôi biết, không tìm thấy niềm vui trong việc học. Họ nói rằng, đến trình độ A2 là không còn cảm thấy hứng thú học nữa, đến đấy cái gì cũng trở nên khó, ngữ pháp thì thật là khủng khiếp, từ vựng thì chả thể nhớ được, còn phát âm thì toàn sai…
Sự thật là, không phải tôi phát minh ra điều này đâu, nhưng mà khi chúng ta có động lực học thì việc học sẽ trở nên hiệu quả hơn rất nhiều!!!
Hãy tìm nguồn cảm hứng để học và tìm cách kết nối chúng với những sở thích của bạn. (Công thức nấu ăn bằng tiếng Đức, Tạp chí “Home, sweet home” bằng tiếng Đức). Hãy tìm ra những điều khiến bạn vui thích. Bạn thích vẽ? Hãy phác hoạ ra danh sách từ mới, trang trí căn hộ của bạn với những mẩu giấy đầy màu sắc, mà trên đó có những từ mới hay câu mà bạn cần ghi nhớ! Sức sáng tạo của chúng ta là vô hạn!
Bạn thích nghe Rammstein? Hãy nhớ xem cả lời bài hát nhé!
Bạn thích đọc? Hãy đọc sách bằng tiếng Đức!
Bạn yêu thích “Game of Thrones” hay “Greys Anatomy”? Hãy xem tập phim mới ra (hay những tập bạn đã xem) bằng tiếng Đức!
Nếu bạn thích sáng tác truyện, hãy thử viết bằng tiếng Đức xem sao nhé! Mới đầu bạn có thể mắc bao nhiêu lỗi cũng chẳng sao!
Nếu bạn có con hãy cùng chúng xem những chương trình hoạt hình như là “Die kleine Prinzessin” hay “Peppa Wutz” ☺ Hoặc đọc cho chúng nghe những cuốn sách của Astrid Lindgren!
Hy vọng các bạn có thể hiểu điều tôi muốn nói!
Khi tất cả những điều này đều không có tác dụng với bạn, thì hãy liên hệ với tôi qua Facebook hay Youtube, chúng ta sẽ cùng nhau tìm ra cách nào đó để học tiếng Đức hiệu quả hơn… ☺
Bài viết gốc „10 Dinge, die man beim Deutschlernen falsch machen kann“ của Marija Dobro từ Youtuber nổi tiếng „Deutsch mit Marija“.
Chuyển dịch: Kobe
Minh họa: Bích Diệu