Trước hết, chúng ta cùng xem xét ba ví dụ sau đây: 1. Wir kommen erst um zehn Uhr, weil – der Zug hatte Verspätung. 2. Wir kommen erst um zehn Uhr, weil der Zug Verspätung hatte. 3. Wir kommen erst um zehn Uhr, denn der Zug hatte Verspätung. Nếu chiếu theo ngữ pháp căn bản, hẳn không ít bạn sẽ cho rằng chỉ có câu 2 và câu 3 đúng. Thật ra, cả 3 câu đều đúng! Tuy nhiên, nếu nói về ý thì 3 câu giống nhau, nhưng khi phân tích cấu trúc câu và cách dùng “weil” và “denn” thì ta sẽ thấy câu 1 và câu 3 lại tương đương nhau. Vì sao? “Weil” và “Denn” đều là từ nối (Konjunktion) để liên kết hai vế câu với nhau: Một vế nêu ra LÝ DO, vế kia nói về KẾT QUẢ của sự việc (Kausalsatz). a. Vì WEIL có chức năng “phụ/lệ thuộc” (untergeordnet), nên ta dùng nó cho CÂU PHỤ, như vậy VỊ NGỮ sẽ LUÔN ĐỨNG CUỐI phần câu này. Ví dụ: Er ist (deshalb) so traurig, weil sein Vater gestorben ist. (anh ấy buồn như vậy, vì bố anh ấy vừa mất) Weil sein Auto in der Werkstatt ist, muss er mit dem Bus zur Arbeit fahren. (vì xe anh ta đang sửa, (nên) anh ta phải đi làm bằng xe buýt) b. Ngược lại, DENN là từ nối mang chức năng “đồng hành” (nebengeordnet). Vì vậy, nó liên kết hai vế câu tương đương nhau, nghĩa là hai vế đều là CÂU CHÍNH, vì vậy ở cả hai vế câu, VỊ NGỮ vẫn ĐỨNG SAU CHỦ NGỮ. Ví dụ: Christine freut sich, denn sie hat Urlaub. (Christine rất vui, bởi cô ấy được nghỉ phép) Ich habe großen Hunger, denn ich habe heute noch nichts gegessen. (Tôi đói quá bởi hôm nay chưa ăn tí gì) c. Quan sát các ví dụ, các bạn sẽ thấy rằng vế câu với “weil” có thể đổi chỗ đứng trước hoặc sau câu chính, nhưng vế câu với “denn” thì không thể! d. Gần đây, “weil” đã được chấp nhận là từ kết nối một vế câu chính trong ngôn ngữ hội thoại/giao tiếp (gesprochene Sprache, nghĩa là trong câu viết – geschrieben – thì không được), nếu ngay sau nó ta nghỉ một chút, nhằm nhấn mạnh, như ví dụ số 1 ở phía trên: Wir kommen erst um zehn Uhr, weil – der Zug hatte Verspätung. (Phải 10 giờ chúng tôi mới đến, vì – tàu đã tới trễ) Tác giả: Cẩm Chi
Ngữ pháp
Cùng với Nebensatz, Adjektivendungen là một trong những đặc sản của tiếng Đức. Tuy chỉ là kiến thức dạng học thuộc, nhưng khá nhiều học sinh vẫn thường xuyên mắc lỗi chia sai về chia đuôi tính từ trong bài viết của mình, và đây là một điều làm tôi cảm thấy rất đáng tiếc. Hơn thế nữa, với những ai dự định thi TestAS bằng tiếng Đức hay thi Aufnahmeprüfung của Studienkolleg thì chia đuôi tính từ gần như là một hình thức tặng điểm, nên dĩ nhiên là tôi không muốn các bạn đánh mất điểm số quý giá ở những thứ dễ như vậy. Tính từ trong tiếng Đức có một điểm dễ và một điểm khó hơn trong tiếng Anh. Điểm dễ là tính từ trong tiếng Đức đồng thời cũng là trạng từ, chứ không cần thêm „ly“ như tiếng Anh. Và điểm khó hơn chính là việc phải chia đuôi khi tính từ đứng trước danh từ. Để đơn giản hóa vấn đề này, tôi sẽ chia việc xác định đuôi tính từ ra thành 3 bước sau đây: Xác định Artikel (quán từ): Trước một tính từ, có thể có bestimmter Artikel (die, der, das,…), unbestimmter Artikel (ein, kein,…) hoặc không có Artikel. Trường hợp không có Artikel tính từ sẽ được chia đuôi như đuôi của bestimmter Artikel nên khá đơn giản (ví dụ, thay vì nói là „das große Haus“ thì ta có thể nói „großes Haus“, đuôi „es“ xuất phát từ Artikel „das“). Xác định Genus (giống của danh từ): như các bạn đã biết, chúng ta có giống cái (feminin), giống đực (maskulin) và giống trung (neutral). Xác định Kasus (cách): và như các bạn cũng đã biết, chúng ta có Nominativ, Akkusativ, Dativ và Genitiv. Sau khi đã xác định được các thông tin trên, chúng ta có 2 Memobox sau đây để tra đuôi tính từ. Trường hợp không có Artikel khá đơn giản nên tôi không bàn đến ở đây nữa. Tôi khuyên các bạn không nên cố học thuộc lòng 2 Memobox này, mà hãy chịu khó mỗi ngày viết ít nhất 1 bài viết, kiểu gì cũng có lúc các bạn phải chia đuôi tính từ thôi. Lúc đó cứ thoải mái tra trong Memobox và xem, sau đó ghi lại. Nếu các bạn để ý kĩ thì cũng có 1 số quy tắc để nhớ nhất định nếu các bạn làm đủ nhiều (ví dụ, Dativ và Genitiv thì 100% là đuôi „en“ usw.). Quan trọng là phải làm thường xuyên và luôn kiểm tra lại bài thật kĩ nhé, tôi tin tất cả các bạn đều có thể học rất nhanh và quen với thứ đặc sản không dễ chịu lắm này . Chúc các bạn thành công! Tác giả: Kobe Minh hoạ: Diệp Vũ