Từ vựng, Ngữ pháp, Thành Ngữ: Đó là những gì mà bộ não cần để nhận ra một ngôn ngữ mới.
Nhà xuất bản và các trung tâm dạy tiếng quảng cáo những công thức học thành công, giáo viên thì hứa hẹn những phương pháp học được cá nhân họ phát triển, còn các bạn học viên thì truyền tai nhau các mẹo vặt. Mục đích là: làm sao thành thạo ngoại ngữ càng nhanh càng tốt để có thể sử dụng nó trong cuộc sống hàng ngày. Trong nhiều năm gần đây, các nhà nghiên cứu đều tập trung tìm hiểu điều gì xảy ra trong não bộ khi ta học ngoại ngữ. Mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp trong lĩnh vực nghiên cứu này, nhưng có một điều chắc chắn: không có một phương pháp học tập nào là tối ưu cả. Nhưng có một vài kiến thức mà người học ngôn ngữ cần lưu tâm nếu họ muốn đạt được thành công nhanh chóng.
Học từ vựng: Cách kết nối mạng lưới cho não bộ
Khác với một cuốn từ điển, cái gọi là “từ vựng tinh thần” – nơi lưu trữ từ vựng trong não của chúng ta – giống như một mạng lưới khổng lồ: các từ và cách diễn đạt phù hợp có thể được kết hợp thành câu trong nháy mắt bằng cách sử dụng vô số liên kết. Một từ được kết nối càng tốt thì chúng ta càng dễ dàng nhớ ra nó trong trường hợp cấp thiết.
Để tạo nên một mạng lưới như vậy, ta cần lưu ý 2 điểm quan trọng: số lượng và chất lượng. Khi nhắc đến số lượng, ta có thể dễ dàng nhận thấy: Nếu chúng ta thường xuyên dùng một từ, thì não chúng ta luôn trong tư thế sẵn sàng để cung cấp từ đó.
Người học ngoại ngữ tạo ra rất nhiều ảnh hưởng lên chất lượng của mạng lưới đó: chúng ta càng có nhiều ký ức, cảm xúc hoặc liên tưởng với một cách diễn đạt ngôn ngữ, thì bộ não càng dễ dàng tiếp cận nó. Hẳn ai trong chúng ta cũng từng có trải nghiệm vật lộn để nhớ từ vựng trong một cuộc trò chuyện: Đáng ra chúng ta phải biết từ đó, thậm chí là còn phải nhớ nó nằm ở danh sách từ vựng chương nào của giáo trình. Nhưng chúng ta hoàn toàn không thể nhớ ra từ đó, thậm chí chúng ta còn cảm thấy hơi khó chịu với chính mình. Điều này chỉ được giải quyết khi có người giúp chúng ta tìm được từ đó. Kể từ thời điểm đó, từ này sẽ ở lại trong não và có thể được gợi nhớ bất cứ lúc nào – bởi vì bây giờ chúng ta đã kết nối nó với ký ức và cảm giác.
Vì vậy, điều quan trọng là thực hành với những từ vựng mới: tạo các câu ví dụ, nghĩ ra các tình huống mà chúng ta có thể sử dụng chúng hoặc chỉ để nghĩ xem liệu chúng ta có thấy từ đó đẹp hay không và nếu có thì tại sao.
Đặc biệt, các câu ví dụ là một công cụ hoàn hảo hỗ trợ trí nhớ cho não bộ. Các nhà ngôn ngữ học khuyên rằng hãy luôn học từ vựng theo cách kết hợp từ. Cách này còn có một lợi thế khác: Nó không chỉ hỗ trợ kết nối mạng lưới từ vựng, mà còn có thể tránh vấp khi sử dụng ngôn ngữ đó. Ví dụ, nếu ai đó mới học rằng xe buýt có nghĩa là ‘bus’ trong tiếng Anh, có khả năng họ sẽ diễn đạt sai thành câu sau: „I drive with the bus“. Nếu ta học từ đó với những kết hợp điển hình như „I go by bus“ hoặc „I get off the bus“, chúng ta có thể tránh được những lỗi như vậy.
Nghiên cứu về khả năng tiếp thu ngôn ngữ ở trẻ em cho thấy kiểu học này đặc biệt phù hợp với cách học của não bộ: trẻ em đầu tiên học các cách diễn đạt cố định bằng tiếng mẹ đẻ và sau đó chỉ học các từ riêng lẻ. Ví dụ, họ sớm biết rằng “chúc ngủ ngon” (Gute Nacht) luôn được nói trước khi đi ngủ. Mãi sau này, não của họ mới phân tích được rằng chúng là hai từ độc lập.
Hãy tắm ngôn ngữ
Du lịch là cơ hội tốt nhất để tắm ngôn ngữ. Nhưng ngay cả khi ở nhà thì ta vẫn có nhiều cơ hội để luyện tập điều này.
Các nhà nghiên cứu về não bộ biết rằng: bộ não của chúng ta gần như tự học, miễn là chúng ta có đủ thông tin đầu vào và cơ hội để thực hành. Do đó, bất kỳ tình huống nào có giao tiếp thực tế, không phải là học mà là về các nội dung khác, đều hữu ích cho việc học ngôn ngữ.
Ngay cả khi trưởng thành, chúng ta vẫn có thể hưởng lợi từ khả năng học ngôn ngữ bẩm sinh này. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải lúc nào cũng dễ dàng tìm được cơ hội thực hành, vì ở Đức hiếm khi có nhu cầu thực sự về việc sử dụng ngoại ngữ (và ở nhiều quốc gia khác cũng vậy).
Bất kỳ ai sẵn sàng học hỏi đều có thể tạo ra một vài cơ hội để tắm ngôn ngữ. DVD mang đến cơ hội xem phim hoặc phim dài tập bằng ngôn ngữ gốc. Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng phụ đề bằng tiếng nước ngoài: Các nghiên cứu cho thấy hầu như không có bất kỳ hiệu quả học tập nào cả khi có phụ đề bằng tiếng mẹ đẻ.
Ngay cả Internet cũng có thể được sử dụng để học ngôn ngữ. Ví dụ, những người đăng bài viết về chủ đề yêu thích của họ trên một diễn đàn ngoại ngữ, trò chuyện hoặc viết bằng một ngôn ngữ khác, là đã tham gia quá trình tương tác và học tập.
Ngay cả những người thích hát theo các bài hát tiếng Anh yêu thích của họ cũng đang làm điều gì đó cho kỹ năng ngoại ngữ của họ – nói cho cùng thì chúng ta đang học thuộc lòng một đoạn văn bản dài hơn với lời bài hát, qua việc đó vô số tổ hợp từ lại được cung cấp cho não bộ chúng ta, và giúp chúng ta mở rộng vốn từ vựng của mình. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là chúng ta không chỉ hát theo một cách thiếu suy nghĩ mà còn phải xử lý văn bản – ví dụ bằng cách tự hỏi liệu chúng ta có chọn những từ này hay chúng ta sẽ thể hiện, diễn đạt từ đó như thế nào.
No Fun No Gain
Cho dù qua DVD, Internet hay khóa học ngôn ngữ – điều quan trọng nhất là, đã học thì phải vui. Bởi vì cảm giác tiêu cực là liều thuốc độc cho việc học: Khi buồn chán, sợ hãi hoặc áp lực phải thành công, bộ não sẽ từ chối làm nhiệm vụ của nó. Lý do: Hệ thống limbic, chịu trách nhiệm về phần thưởng trong não, không còn hoạt động nữa. Sự hợp tác giữa các dây thần kinh bị chậm lại và tập trung vào việc học sẽ khó hơn. Vì vậy, đó là một điều tốt khi các nhà nghiên cứu có thể đưa ra rõ ràng lời cảnh tỉnh cho cách học tập truyền thống đặc biệt đáng sợ: Bất cứ ai nghĩ rằng mình chưa nắm vững ngữ pháp cũng không nên quá buồn. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng lỗi ngữ pháp không có ảnh hưởng đáng kể đối với giao tiếp.
Chuyển dịch: Kobe
Minh họa: Huyền Kiu
Bài viết gốc: Fremdsprachen: So lernt das Gehirn am besten